Nie dla łamania praw dzieci i młodzieży!

Nasz apel powstał z myślą o ludziach młodych i stanowi reakcję na rażącą obojętność wobec ich sytuacji, która została zademonstrowana w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020r. (1). W dokumencie tym znajduje się obostrzenie zakazujące osobom poniżej 18 roku życia opuszczania miejsca zamieszkania bez opiekuna prawnego lub osoby dorosłej (§18, ust. 2). O ile rozumiemy, że działanie takie jest usprawiedliwiane troską o bezpieczeństwo społeczeństwa, jest ono w naszej opinii skrajnie nieprzemyślane. Należy przede wszystkim napomnieć, że w świetle obowiązującego każdego obywatela rozporządzenia z dnia 24 marca (2), które dotyczy także przemieszczania się po terenie Rzeczpospolitej Polskiej, ten dodatkowy zakaz nie zmienia konsekwencji, jakie osoba poniżej 18 roku życia poniesie za nieuzasadnione opuszczenie miejsca zamieszkania. Otwiera on natomiast drogę do naruszeń bezpieczeństwa, zdrowia i dobrobytu młodych ludzi oraz ich rodzin, niosąc konsekwencje istotniejsze niż potrzeba wprowadzania tak ekstremalnej restrykcji.
Krytyka, którą kierujemy wobec wprowadzenia wspomnianego zakazu opiera się nie tylko na istniejących już rozwiązaniach prawnych, ale i na jego odgórnych, krzywdzących założeniach, w tym: 1) prawidłowości funkcjonowania relacji rodzinnych, 2) braku udziału osób poniżej 18 roku życia w życiu domowym, 3) niepodejmowania się tych samych osób aktywności zawodowej, 4) możliwej rezygnacji z takich czynności w trakcie epidemii ze względu na wystarczająco wysoki status socjoekonomiczny. Obowiązkowy pobyt w domu, w oparciu o te przesłanki, jawi się więc jako sytuacja bezproblemowa dla każdego młodego człowieka. Takie założenia dyskryminują jednak młodzież, której sytuacja życiowa odbiega od wzorowej i która ma niewiele wspólnego z propagowanym przez media wizerunkiem beztroskich, młodych ludzi, wykorzystujących czas epidemii do socjalizowania się.
Nie zapominajmy, że ciągły pobyt w domu bez możliwości opuszczenia go w sytuacji kryzysowej to zwiększona liczba przypadków przemocy domowej oraz naruszeń prywatności. Widoczne jest to m.in. poprzez nagły wzrost odnotowanych przypadków przemocy domowej od momentu wprowadzenia kwarantanny, w tym w Chinach (gdzie 90% przypadków jest powiązanych z epidemią COVID-19 (3)), Stanach Zjednoczonych (gdzie odnotowano nie tylko zwiększoną liczbę zgłoszeń, ale i strzelanin na obszarze domu (4)) oraz Cyprze i Katalonii (gdzie liczba zgłoszeń wzrosła o 20-30% (5)). Wprowadzenie zakazu pogłębia problem patologii rodzinnych, naruszając bezpieczeństwo młodego człowieka i niosąc długotrwałe skutki dla jego zdrowia psychicznego oraz fizycznego. Ponadto, przebywanie w atmosferze, jaką stwarza rodzina dysfunkcyjna, ogranicza możliwość nie tylko szybkiego wykonania telefonu w celu złożenia zawiadomienia, ale i otrzymania odpowiedniej pomocy psychologicznej/zdrowotnej (zawartych jako akceptowane uzasadnienie opuszczenia miejsca zamieszkania w rozporządzeniu z dnia 24 marca). Dotyczy to również młodzieży, która zmaga się z zaburzeniami psychicznymi i której sytuacja domowa nie pozwala im na przeprowadzenie rozmowy z psychologiem/terapeutą/psychiatrą w sposób komfortowy oraz poufny.
Wprowadzenie rozporządzenia to również ignorowanie sytuacji, w której w otoczeniu osoby poniżej 18 roku nie ma - np., ze względu na obecny stan zdrowia lub utrudniony powrót do kraju - osoby pełnoletniej, która może z nią opuścić miejsce zamieszkania. Nie tylko uniemożliwia to spełnienie podstawowych potrzeb niektórych młodych ludzi, ale skazuje ich także na zupełną izolację i brak kontaktu ze światem zewnętrznym na następnych kilka tygodni. Często oznacza to także koniec jedynych aktywności (np. rekreacyjnych) pozwalających na zachowanie niezbędnego w obecnej sytuacji komfortu psychicznego.
Nie należy również lekceważyć faktu, że niektórzy młodzi ludzie muszą przyjąć rolę członka rodziny odpowiedzialnego za załatwianie spraw życia codziennego, w tym zakup niezbędnych artykułów spożywczych lub lekarstw, jak i korzystania z usług. Czasem rola ta pociąga za sobą podjęcie czynności zawodowych, stanowiących źródło funduszy niezbędnych dla młodego człowieka oraz jego bliskich, które jednak nie zawsze mogą być podejmowane w trybie zdalnym. Sytuacje te zostały zupełnie pominięte wraz z wprowadzeniem rozporządzenia, przez co dobrobyt niektórych młodych ludzi oraz ich bliskich stoi pod znakiem zapytania.
Sądzimy, że żadna wyjątkowa sytuacja, w tym i epidemia, nie powinna stanowić przyzwolenia na pomijane i umniejszanie potrzeb żadnego młodego człowieka. Na dzień obecny, wspomniany zakaz nie tylko stwarza zagrożenie dla zdrowia części osób poniżej 18 roku życia, ale i pogłębia nierówności istniejące pomiędzy nimi a ich rówieśnikami, których sytuacja życiowa prezentuje się znacznie lepiej. Za odpowiednią reakcję na obecną sytuację epidemiologiczną odpowiedzialni są wszyscy obywatele. Dlatego to dodatkowe obostrzenie kierowane wyłącznie do grupy osób poniżej 18 roku życia podważa ich autonomię, uniemożliwia skorzystanie z odpowiedniej pomocy, zagraża ich zdrowiu psychicznemu oraz fizycznemu i jest, przede wszystkim, dyskryminujące.

Użyte źródła:
1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 marca 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii
3. http://www.sixthtone.com/news/1005253/domestic-violence-cases-surge-during-covid-19-epidemic?utm_medium=social_owned&utm_source=tw_wfp
4. https://www.wfae.org/post/domestic-violence-reports-rise-virus-related-disruptions#stream/0
5. https://www.theguardian.com/society/2020/mar/28/lockdowns-world-rise-domestic-violence